Buluş, mucit, bilim insanı, deha denince akıllara gelen ilk isimlerden biri, tabi ki Thomas Edison! Yüzyıllara damga vurmuş büyük bilim insanı Thomas Edison’un buluşları ve hayatı en merak edilen konular arasında yer alıyor. “Thomas Edison kimdir? En ünlü buluşları nelerdir?” gibi sorular da sıkça soruluyor ve merak ediliyor. Araştırmaları, buluşları, ödülleri, Nikola Tesla ile büyük rekabeti, hepsi sizler için bu yazımızda!
Thomas Edison Kimdir?
Tam adıyla Thomas Alva Edison, 11 Şubat 1847 tarihinde Amerika Birleşik Devletleri’nin Ohio eyaletinde dünyaya geldi. Yedi kardeşin en küçüğü olan Edison, 7 yaşında eğitim görmeye başladı. Fakat hemen her mucidin başına gelen durum Edison’da da yaşandı. Öğretmenleri tarafından algılama yavaşlığı sebebiyle okuldan uzaklaştırıldı.
Küçük Edison evde çalışmalarına devam etme kararı aldı ev evlerinin kilerine küçük bir kimya labaratuvarı kurdu. Bu küçük görünen ama içinden bir mucit çıkaracak olan laboratuvarda elektrik akımları ve kimya ile ilgili birçok deney yapmaya başladı. Volta kaplarından elektrik akımı yapmayı başardı. Araştırmaları ve deneyleri sonuç vermeye başlamıştı. Kendi kendine mors alfabesini öğrendi ve telgraf aleti yapmayı başardı. Bu araştırmaları ile bilim dünyasına adım atmak için heyecanlanırken 12 yaşlarında ağır bir hastalık geçirdi ve kulaklarında büyük bir hasar kaybı oluştu. Fakat bu hastalık da Edison’u deneylerden ve araştırmalardan, çalışmalardan vazgeçiremedi.
Bu yıllarda hem tren vagonuna yerleştirdiği bir baskı makinesi ile dergi basıyor hem de bu bastığı dergileri ve çeşitli meyveleri satıyordu. Fakat burada da çok talihsiz bir olay yaşadı. Kimyasalların tren vagonuna sızması sonucu büyük bir patlama yaşandı. Bu patlamadan Edison ve baskı makinesi sorumlu tutuldu. Bunun sonucunda da hem işten atıldı hem de kulakları artık geri dönülemez biçimde büyük bir hasar aldı.
Telgraf işinde yoğunlaşmakta karar kılan Edison, 1863-1868 yılları arasında ABD’de ve Kanada’da telgrafhanelerde çalışmaya başladı. 1868 yılında ise kendi atölyesini kurdu ama yaptığı elektrikli kayıt aletinin patentini satamadı ve 1869 yılında parasız bir şekilde New York’a gitti.
1871 yılında özel hayatında bir gelişme yaşandı. Thomas Edison ani bir kararla evlendi. 1880 yılında da Fort Myers şehrinden bir ev aldı ve burada otomobil endüstrisinin devi olan Henry Ford ile komşu oldu. Bu sadece komşuluk ile sınırlı kalmadı. Yıllar sonra dünya devi olarak anılacak iki isim çok yakın arkadaş oldular ve bu yakın arkadaşlık ömürleri boyunca devam etti.
Edison hayatta kaldığı süre boyunca günlük hayatımızda sıkça ismini andığımız bir isim haline geldi. 84 yıllık hayatına birçok buluş sığdırdı. Hep çalıştı ve deneylerine, araştırmalarına devam etti. 1931 yılında New Jersey’de hayatını kaybetti.
Thomas Edison ve Ezeli Rakibi Nikola Tesla
Thomas Edison denince icatlarından sonra akla gelen ilk şeylerden biri de Nikola Tesla ile ezeli rekabeti oluyor! Sosyal medyada bile bolca tartışılan hatta komik paylaşımlara konu olan bu savaşın başlangıcı 1880’li yılların başına dayanıyor. İcatları ile tarihin seyrini değiştiren iki dev mucitin gerilimi elektrik alanında başlıyor. Tesla’nın Alternatif Akımı (AC) ile Edison’un Doğru Akımı (DC) sistemi karşı karşıya geliyor.
Aynı zamanda Edison, Tesla’nın eski patronu ve bu rekabet hiç hoşuna gitmiyor. Edison, Electric Light Company’de Tesla’nın alternatif akımına karşı bir kampanya yürüterek sansasyonel haberlerle rakibini egale etmeye çalışıyordu. Tesla da bu sıralarda tam tersine bu sansasyonel haberler ile çıkan olumsuz etkiyi yok etmeye çalışıyordu.
1880’lerin sonuna gelindiğinde bu iki icat arasındaki rekabet son buldu. Bu rekabetin nasıl sonuçlanacağını kimse tahmin edemiyordu çünkü elektrik o dönemin insanları için neredeyse imkansız bir hayal ürünüydü. Bu ezeli rekabetin kazananı Nikola Tesla’nın alternatif akımı oldu.
Bu iki dev mucit ile ilgili tartışmalar ise hala son bulmadı. Edison ve Tesla bilime büyük katkılar sağlamış iki büyük mucit olarak anılıyorlar fakat hala büyük rekabetleri de konuşuluyor. Hatta Edison ve Tesla’nın tarafını tutup onlar adına büyük tartışmalar gerçekleştirenler bile var! Bu ikilinin büyük rekabeti filmlere dahi konu oldu. 2017 yılında vizyona giren The Current War ( Elektrik Savaşları) filminde bu ikilinin rekabeti anlatıldı.
Thomas Edison’un Buluşları
Edison 84 yıllık hayatına birçok buluş sığdırdı. İlk buluşlarını evinde kendi imkanları ile yaptığı laboratuvarında gerçekleştirdi. Tarih, Edison’un büyük icatları ile şekillendi demek hiç de abartılı olmaz. Edison’un tüm büyük icatları sizin için bu yazıda!
Folyo Fonograf
Edison’un ilk büyük icadı olarak anılan Folyo Fonograf, kendi imkanları ile kurduğu küçük laboratuvarında bir diğer adıyla Menlo Park’da gerçekleşti. Bu folyo fonograf, sesi kaydedebilen ve çoğaltan ilk makine olduğu için bir anda ilgiyi üzerine topladı ve Edison’a hatırı sayılır bir ün kazandırdı. Edison, bu folyo fonografı tanıtmak için dünyayı gezdi ve çabaları sonuç verdi. 1878 yılında bu icadını tanıtması için Beyaz Saray’a davet edildi. Bu icat sayesinde Edison Menlo Park Büyücüsü lakabı ile anılmaya başlandı.
Akkor Ampul
Ampulün icadı tarihsel açıdan voltaj olarak tanımladığımız akımın mucidi Alessandro Volta’ya kadar dayanıyor. Edison da Volta’dan esinlenerek ilk erken elektrik ark lambasını icat eden mucit Humphry Davy’nin icadını ileri bir boyuta taşıdı ve mükemmelleştirmek için çabaladı. Edison 1878 yılından 1880 yılına kadar üç bin farklı teori üzerinde çalışarak bu ampulü verimli bir hale getirmeye çalıştı.
Edison’un hayalindeki ampul cam bir vakuma yerleştirilmiş bir filamandan oluşuyordu. Edison, bu ampulün uzun süre yanması ve dirençli olması için filamanın malzemesini iyi seçmesi gerektiğini fark etti. Defne, şimşir, keten, bambu gibi her bitkinin kömürleşmiş filamanlarını test etti. Bunlar da sonuç vermeyince karbonize pamuk ipliğini denemeye karar verdi. Bu deneme 15 saat sonra sonuç verdi ve ampul yandı! 27 Ocak 1880’de Edison’un en büyük buluşu olarak adlandırılacak ve Edison’u ampul ile özdeşletirecek olan patent numarası akkor ampule verildi.
Edison bu icat ile birlikte alanını genişletmeye karar verdi ve Menlo Park’tan ayrıldı. Aynı zamanda Edison Illuminating Company’yi kurdu. Bu şirketin adı yıllar sonra General Electric olarak değiştirildi ve ABD’nin gelir rekortmeni şirketleri arasına girmeyi başardı.
Edison 1882 yılında ilk modern elektrik şirketi olan Pearl Street Station’u kurdu. New York’ta kurulan Pearl Street uzun yıllar güvenilir bir güç kaynağı olarak görüldü ve birçok yere hizmet götürdü.
Kinetoskop
Edison, çalışmalarına bir yenisini eklemek adına 1887 yılında endüstriyel bir araştırma laboratuvarı kurdu. Laboratuvar o kadar büyüktü ki Edison burada ondan fazla icat üzerinde çalışmaya başladı. Bu laboratuvarda aradığı alanı bulan Edison fonografı geliştirmek üzerine çalışmalar yapmaya başladı. Fonografı pratik hale getirmek için çabalarken kayıt endüstrisini yarattı.
Fonografa görsel bir destek de sağlamak isteyen Edison, 1888 yılında genç asistanı William Dickson’ı bir sinema kamerası yapması için görevlendirdi. Birçok mucitten esinlenen Dickson, sinema filmleri için temel olan iki öğeyi birleştirdi. Kayıt ve görüntüleme! Bu sayede de Kinetograf( sinema kamerası) ve Kinetoskop (sinema görüntüleyicisi) icat edildi.
Özel olarak tasarlanan Kinetoskop, sürekli bir şekilde ilerleyen 14 metrelik film döngüsü ile akkor lamba ile bir deklanşörün arasındaki makaralar üzerinden görüntüleme yapıyordu. Kinetoskoplar kısa bir süre içerisinde hızla satılmaya başlandı. 250 ila 300 dolar arasında satışa sunulan bu icat dönemin varlıklı aileleri tarafından büyük bir ilgiyle karşılandı. Bu ilgi sonucunda da Kinetoskoplar eğlence endüstrisi alanına giriş yaptı. Edison’un şirketi kamu için filmler üretmeye başladı. Bu filmler ilk zamanlarda doğa olaylarını, haberleri, yeni seyahatleri, teknolojiyi, doğal manzaraları konu ediyordu. Fakat bu konulara ilgi azalınca Edison alanını değiştirdi. Komedi ve dram tarzlarında ilk film örneklerini vermeye başladı. 23 Nisan 1896 yılında New York City’de bulunan Koster Bial’s Music Hall’de dünyanın ilk sinema filmi vizyona girdi. Böylece Edison da bir sinema filmi tasarlayan ilk kişi oldu!
Elektrikli Araba Bataryası
Thomas Edison, gazla çalışan otomobilleri de detaylı inceledi. Gazla çalışan otomobiller piyasaya sürüldükten 4 sene sonra bu otomobilleri çalıştıracak düzeyde akümülator için çalışmalara başladı. Edison, benzinle ve gazla çalışan otomobillerle rekabet etmek için yeniden şarj edilebilir, dayanıklı, uzun mesafeleri kat edebilecek akümülatörler üzerinde büyük çalışmalar yaptı. Edison bu akümülatör ile çalışan elektrikli aracı icat etti. Ama ne yazık ki bu sırada Henry Ford, düşük maliyetli benzinle çalışan aracını tanıttı. Elektrikli marş motoru özelliğine sahip bu benzinli araç çok daha fazla rağbet gördü. Edison’un icadını gölgede bıraktı. Edison’un icadı o günlerde değer görseydi belki de küresel ısınma bu boyutlarda olmazdı.
Edison’un Son Çalışması
Edison son icadını 1920 yılının sonlarında arkadaşı Henry Ford’un özel isteği üzerine yaptı. Otomobil dünyasının dev ismi olmaya aday Henry Ford, Edison’dan otomobil lastiklerinde kullanılması için kauçuk kaynağı bulmasını istedi. O dönemlerde kauçuk ithal ediliyordu ve fazlasıyla maliyetliydi. Bu yüzden Edison’dan alternatif bir kauçuk kaynağı bulmasını istedi. Edison, çok uzun bir süre bu kauçuk hammaddesi üzerine çalıştı. Bu çalışmaları sonuç verdi ve Goldenrod adında bir bitkinin kauçuk kaynağı olabileceğini keşfetti.
Edison ölmeden önceki zamanlarda da bu icadını geliştirmek adına çalışıyordu. İlerleyen yıllarda da hastalığı da iyice arttı. 80 yaşını geçtikten sonra hayatını ve hatta dünyayı değiştirdiği laboratuvarından ayrıldı, tatil köyünde vakit geçirmeye başladı. 18 Ekim 1931 yılında hayatını kaybettiğinde hala buluşları üzerinde çalışıyordu.
Thomas Edison, hepimizin ismini bildiği bir mucit, dahi! Adı ampul ile birlikte anılan büyük bilim insanı Edison, hayatını bilime ve buluşlara adamış bir insan demek hiç de yanlış olmaz. İcatları ile tarihi değiştiren Edison’un, bugün izlediğimiz sinema filmlerinde dahi büyük bir payı var. Günümüz global dünyasında fazlasıyla ilgi gören, ekolojik sistemi korumak adına tekrar gündeme gelen elektrikli araçlar da Edison’un hayal ve beceri dünyanın bir parçası! Çevreyi korumanın önemli olduğunu düşünen, temiz enerji kaynakları üzerinde çalışmalar yapan Edison, o dönemlerde Henry Ford’un otomobillerinin gölgesinde kaldı fakat bugün baktığımızda elektrikli araç fikrini ortaya atan bilim insanı olarak hala anılıyor! Hakkında bazen spekülatif haberleri görsek de Thomas Edison tarihi şekillendirmiş ve geliştirmiş bir bilim insanı!
