Kısa çalışma ödeneği, Covid-19 pandemi sürecinin ekonomik yansımalarına karşı alınmış önlemler kapsamında belirlenen bir uygulamadır. Tüm dünyayı etkisi altına alan pandemi, sektörel ve bölgesel olağanüstü hal durumlarında, çalışanların iş yerlerinde belirlenen haftalık çalışma sürelerinden daha az çalışmasına neden olmuştur. Geçici olmak koşuluyla, minimum üçte bir oranıyla çalışma sürelerinin azaltılması ya da işyeri faaliyetlerinin minimum dört hafta süre ile durdurulması halinde, ortalama üç ay için, sigortalı çalışanlara, çalışamadıkları dönemlere ait gelir desteği sunan uygulama “Kısa Çalışma Ödeneği” olarak adlandırılmaktadır. Hem ulusal hem de uluslararası ekonomik faaliyetlerde pandemi nedeniyle meydana gelen değişimler, iş yeri sahiplerini ve çalışanlarını olumsuz etkilemiştir. Genel bir ekonomik krize neden olan süreç, bazı yeniden yapılandırmaları gündeme getirmiştir. Bu yapılandırmalar kapsamında da, kısa çalışma ödeneği uygulaması hayata geçirilmiştir.
Kısa Çalışma Ödeneği Uygulamasında Ekonomik Kriz Yaklaşımı
Kısa çalışma uygulamalarında ekonomik krizler bölgesel ve sektörel olarak ele alınmaktadır. Ulusal ya da uluslar arası durumlar nedeniyle, spesifik bir bölgede ya da bir ilde faaliyet gösteren işyerlerinin yaşanan süreçte ekonomik anlamda olağanüstü şekilde etkilenmesi durumuna “Bölgesel Kriz” adı verilmektedir. Aynı şekilde, mevcut koşullardan direk etkilenen sektörlerin ve ilgili sektörlerle bağlantılı çalışan diğer sektörlerde yer alan işyerlerinin, ekonomik anlamda zarar görmesi durumuna da “Sektörel Kriz” denilmektedir. Kısa çalışma ödeneği uygulamasının kapsamına giren bazı zorlayıcı sebepler de bulunmaktadır. Bunlar, iş verenlerin mevcut işletme hatalarından meydana gelmeyen, önceden belirlenmesi ve yaşanan durumunun önlenmesi mümkün olmayan, işyerinin çalışma sürelerinin azaltılmasını ya da faaliyetlerinin durdurulmasını gerektiren, dışsal faktörlere dayanan salgın hastalıklar, doğal afetler gibi durumları içermektedir. Kısa çalışma ödeneği kapsamına alınan bu olağanüstü hallerde, işverenler ve çalışanları devlet tarafından desteklenmektedir. Uygulaması kapsamında, iş yeri çalışanlarına kısa çalışma ödeneği ve sağlık sigortalarına ait prim ödemeleri yapılmaktadır.
İş Yerlerinin Kısa Çalışma Ödeneğinden Yararlanma Şartları
Bir işyerinde kısa çalışma prosedürü uygulanabilmesi için, işverenlerin uygulama içerisinde tanımlanan ölçütlere uygun olarak, işyerlerinde çalışma sürelerinin azalmış yada faaliyetlerinin durmuş olduğunu İŞKUR başvurularında bildirmiş olmaları gerekmektedir. Kısa çalışma uygulaması ölçütleri ise aşağıdaki şekilde belirtilmektedir.
- Genel ekonomik kriz
- Sektörel kriz
- Bölgesel kriz durumlarını içermektedir
İşverenlerin İŞKUR başvurularından sonra, iş müfettişleri, işverenin kısa çalışma uygulaması için uygunluk tespitini gerçekleştirmektedir. Belirtilen kriz durumlarından etkilendiği tespit edilen işyerlerinde çalışan işçilerin, kısa çalışma ödeneğinden yararlanmaları için aşağıdaki durumların gerçekleştirilmiş olması gerekmektedir.
- İşverenlerinin kısa çalışma taleplerinin, müfettişlerin incelemelerinde uygun görülmesi
- Kısa çalışma uygulamasından yararlanan işçinin, kısa çalışma başlatıldığı tarihlere ait prim ödeme şartlarının yerine getirilmesi
- İş müfettişlerinin yapmış oldukları incelemeler sırasında, kısa çalışma uygulaması listesinde, ilgili çalışana ait bilgilerin bulunması gerekmektedir
Covid 19 pandemisi nedeniyle bir işverenin yapmış olduğu kısa çalışma başvurusunun uygunluk durumunun tespit edilmesinden önce, çalışanlara ödemeleri yapılabilmektedir. İşverenlerin başvurularında hatalı yada yanlış bilgi vermesi nedeniyle yapılacak fazla ödemeler, yasal faizleri de içerisinde olmak üzere, ilgili işverenden tahsil edilmektedir. Covid 19 nedeniyle gerçekleştirilen kısa çalışma başvuruları için, son 60 güne ait hizmet akdini içerisinde barındırmak koşuluyla, işyeri çalışanı adına, totalde 3 yılda 450 gün prim ödemesinin yapılmış olması gerekmektedir.
Kısa Çalışma Ödeneği Talebinde Bulunma
Hangi sektörde yer alırsa alsın, işverenler kısa çalışma ödeneği için e-Devlet üzerinden başvurularını yapabilirler. Kısa çalışma ödeneği başvuruları, işyeri çalışanları için, işverenler tarafından yapılmaktadır. Bir işyerinde çalışan kişi, kendi başına kısa çalışma ödeneği talebinde bulunmamaktadır. Kısa çalışma ödeneği ölçütleri arasında yer alan genel ekonomik, sektör ya da bölge bazlı krizler ve dışsal nedenlerden oluşan geçici durumlarda yaşanan zorlayıcı sebeplerin, ilgili sendikaların konfederasyonlarında belirtilmesi yada belirtilen durumda güçlü nedenlerinin tespit edilmesi halinde, İŞKUR tarafından değerlendirilerek, karar verilmektedir. Salgın hastalıkların, doğal afetlerin yada başka olağanüstü durumların neden olduğu zorlayıcı sebepler nedeniyle iletilen başvurularda, yönetim kurulu kararı aranmamaktadır. Başvuru sonrası iş müfettişlerinin incelemeleri ve uygunluk halini belirtmeleri ile kısa çalışma ödeneğinden yararlanacak işçilere ait listelerin değiştirilmesi yada kısa çalışma sürelerinin güncellenmesi gibi durumlar, yeni bir başvuru olarak değerlendirilmektedir.
Kısa Çalışma Ödeneği Başvurusu İçin Gereken Belgeler
Coronavirus salgınından olumsuz şekilde etkilenen işverenler, e-Devlet üzerinden başvurularını gerçekleştirirken bazı belgeler istenmektedir. Başvuruların çok daha hızlı sonuçlanması için, gerekli belgelerin başvuru ekranlarına eklenmesi önem taşımaktadır.
- Çalışma sürelerinin azalmış yada faaliyetlerin kısmen, bazı durumlarda tamamen durmuş olduğunu belirten belgeler
- Ücret bordroları
- Puantaj kayıtları
- Üretim yada hizmet süreçlerinin azaldığını gösteren, sözleşme iptal belgeleri
- Resmi makamların vermiş olduğu, işyeri faaliyetinin durdurulduğunu gösteren belgeler
Kısa çalışma ödeneği uygulamasından yararlanabilmesi için, kısa çalışma uygulama döneminde işverenin işçi çıkarmaması gerekir.
Kısa Çalışma Ödeneği Başvuru Sonucu, Ödenek Süresi ve Miktarı
Tüm işverenler, başvurularına ait sonuçları e-Devlet üzerinden takip edebilmektedir. İşverenler, başvuruları onaylandıktan sonra, ilgili belgeyi işçilerinin görebilecekleri bir yerde bulundurmakla mükelleftirler. Eğer işçi sendikalarına üye çalışanları varsa ilgili sendikaya başvuru sonuçlarını bildirirler. İşyerinde kısa çalışma başvurusu sonucu çalışanlara bildirilmediginde, işverenler çalışanlarını yazılı olarak bilgilendirmek durumundadır. Günlük kısa çalışma ödenekleri, sigortalı bir çalışana ait son bir yıl içinde ödenen primine bağlı kazancının dikkate alınması ile hesaplanmaktadır. Günlük ödenek, ortalama brüt kazancın %60’ına karşılık gelmektedir. Bu çerçevede hesaplaması yapılan kısa çalışma ödeneklerinin miktarları, asgari ücretin aylık brüt tutarlarının %150 sini geçmemektedir. Kısa çalışma ödeneği, işçilerin, işyerinde belirlenen haftalık çalışma sürelerini tamamlayamadığı dönemler için, çalışanın kendi hesabına, aylık olarak, ilgili ayın beşinde ödenmektedir. Kısa çalışma uygulamasında ödemeler, çalışanın IBAN hesabına yatırılmaktadır. IBAN hesabı bulunmayanlar çalışanlar ise ödemelerini PTT Bank şubelerinden alabilmektedir. Ödeme tarihlerinin değiştirilmesi ise Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının yetkisi içerisindedir. Kısa çalışma ödeneklerinin günlük, haftalık yada aylık çalışma süreleri için yapılması gereken zaman aralıkları, işverenlerce belirlenmektedir. Kısa çalışma ödeneği süreleri, maksimum 3 ay olmak üzere, çalışanın kısa çalışma süresi kadar olmaktadır.
Kısa Çalışma Ödeneği Hakkında Sıkça Sorulan Sorular
Kısa çalışma nedir?
Bir işyerinde çalışan kişilerin, çalışma süreleri belirli bir zaman için azaldığında yada durdurulduğunda gündeme gelen çalışma sistemdir. Kısa çalışma uygulaması, çalışanlara maksimum 3 ay için, çalışamadıkları dönemlerde gelir desteği sunmak için tasarlanan programdır.
Kısa çalışma ödenekleri kapsamında fazla ödemelerin tahsili nasıl yapılır?
İşverenlerin kısa çalışma ödeneği başvuruları sırasında hatalı bilgiler vermesi durumunda, gerçekleştirilen fazla ödemeler, yasal faizleri ile beraber işverenden tahsil edilmektedir.
Kısa çalışma uygulama sürecinde hangi primler ödenir?
Çalışanların, kısa çalışma ödeneklerini aldıkları sürelerde, genel sağlık sigortası primlerinin ödemesi yapılmaktadır. İlgili süreçte, kısa yada uzun vadeli sigorta primlerinin aktarımı yapılmamaktadır.
Kısa çalışma ödeneği erken sona erer mi?
İşverenler, kısa çalışma ödeneği uygulamaları sürerken, normal faaliyetlerine geri dönebilirler. Bu kararın verilmesinin ardından, ilgili kurumlara, toplu iş sendikalarına ve işyerinde çalışanlara, minimum 6 iş günü öncesinden bildirilme zorunluluğu bulunmaktadır.
Kısa çalışma ödeneği neden kesilir?
Kısa çalışma ödeneği uygulaması kapsamında, ödemeleri almaya devam eden çalışanların, yeni bir işe girmeleri, emeklilik aylığı almaya başlamaları, spesifik bir nedenle silah altına alınmaları yada iş göremez ödeneği almaları durumunda, kısa çalışma ödenekleri kesilmektedir.
Kısa çalışma ödeneği uygulamasına kimler başvurabilir?
Covid 19 nedeniyle, mevcut işyerlerinde çalışma sürelerinin, belirli bir zaman için, minimum üçte bir oranında azalması ya da faaliyetlerin durdurulması gibi hallerde, işverenler çalışanları adına kısa çalışma ödeneği uygulamasına başvuru yapabilmektedir.
Sigorta veya vergi borcu bulunan işverenler başvuru yapabilir mi?
Kısa çalışma ödeneği başvuruları, işverenin sigorta yada vergi borcundan bağımsız olarak işlemektedir. Mevcut sigorta yada vergi borcu olan işverenler de başvuruda bulunabilirler.
